Μ. Βασίλειος: Η ηθική του οικονομικού βίου

Ο πλούτος και η εργασία αποτελούν παράγοντες του οικονομικού βίου και αποκτούν νέες διαστάσεις στο πλαίσιο της Εκκλησίας. Ο Μ. Βασίλειος αναφέρει σχετικά:

[…]

« Έτσι το πρόβλημα του πλούτου συνδεόταν με τον ίδιο τον Θεό, που δημιούργησε τα αγαθά και με τον άνθρωπο, για την εξυπηρέτηση του οποίου έγιναν αυτά. Δεν αποτελεί επομένως αυτοαξία ο πλούτος.

Αντίθετα, έγινε η αιτία ανατροπής της εγκόσμιας τάξης με την άνιση κατανομή του, καθώς δίδασκαν και πολλοί κοινωνιολογούντες Έλληνες ( Εις την Εξαήμερον Ζ’ 3 – 5 ) και συνεχώς γίνεται η αιτία ηθικής εξαχρείωσης των ανθρώπων. Και το πρόβλημα του πλουσίου οριζόταν ανάλογα.

Εφόσον τα αγαθά του πλούσιου προέρχονταν από τον Θεό, ο πλούσιος οφείλει να μην αισθάνεται κάτοχός τους αλλά μόνον κατάλληλος διαχειριστής, « οικονόμος », ώστε να επωφελούνται οι άνθρωποι καλύτερα. Τελικός τότε σκοπός του πλούτου γίνεται η πνευματική ωφέλεια του πλούσιου διαχειριστή, ο οποίος ως « ελεών πτωχόν δανείζει Θεώ » ( Ψαλμός 14, 5 ). Με τα δεδομένα αυτά ο πλούσιος οφείλει να κάνει κάτι περισσότερο από ελεημοσύνη και κάτι λιγότερο από απόλυτη άρνηση των αγαθών ( που εφαρμόζουν οι μοναχοί ).

Επειδή όμως το ενδιαφέρον του Μ. Βασιλείου επικεντρώνεται πρώτιστα στην πνευματική κατάσταση του ανθρώπου στηλιτεύει έντονα τον πλούσιο που είναι άρπαγας, πλεονέκτης, εκμεταλλευτής συνανθρώπων του, τοκογλύφος ή προσκολλημένος στον πλούτο. Αλλά βέβαια πλούτο κατά κανόνα συνάγει όποιος διαπράττει τις παραπάνω αμαρτίες, όποιος εκλαμβάνει τον πλούτο ως αυτοαξία, όποιος αγωνιωδώς τον συγκεντρώνει και τον αυξάνει. Η επέμβαση του Μ. Βασιλείου φθάνει μόνο μέχρι του σημείου να συμβουλεύει τον πλούσιο τι πρέπει να κάνει για να κερδίσει και αυτός την Βασιλεία των ουρανών : να κάνει αγαθή χρήση του πλούτου.

Πολύ μεγαλύτερη και όντως πρωτότυπη είναι η συμβολή του Βασιλείου στο πρόβλημα της εργασίας, την οποία ο ελληνικός λαός αλλά και ο ρωμαϊκός κόσμος υποτιμούσε και τη συνέδεε πάντα με τους δούλους. Σε αντίθεση με τις κρατούσες αντιλήψεις ο Βασίλειος υψώνει την εργασία σε παράγοντα χαράς, υγείας και ισορροπίας βιολογικής και πνευματικής του ανθρώπου. Η κοινοβιακή ζωή των μοναχών γίνεται κι εδώ το πρότυπό του. Η αρμονία της κοινωνίας είναι αποτέλεσμα ισόρροπης κατανομής της εργασίας, κάτι που πραγματώνεται μόνον εάν τα μέλη της την κατανοούν ως εντολή του Θεού, έχουν αγάπη και εάν πράγματι επιθυμούν να αγωνιστούν για τη σωτηρία τους. Συνδέει σαφώς την ευημερία της κοινωνίας με τον τρόπο κατανομής της εργασίας και φτάνει έτσι σε ένα είδος ηθικής του οικονομικού βίου.

[…]

Απόσπασμα εξαιρετικού άρθρου του Παπαδόπουλου Στυλιανού στο περιοδικό ΠΕΙΡΑΪΚΉ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, τεύχος 266, βασισμένο στο βιβλίο Πατρολογία, τόμος Β’ , εκδ. Γρηγόρη.