Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός αποκαλείται και
άγιος των σκλάβων γιατί είναι ο άγιος που στήριξε τον Ελληνισμό κατά τη
διάρκεια πολύ δύσκολων ιστορικών στιγμών του, όπως κατά τη ζοφερή περίοδο της
Τουρκοκρατίας. Στάθηκε ακούραστος εργάτης της ελευθερίας του έθνους μας από την
κυριαρχία των Οθωμανών σε πνευματικό επίπεδο, διαβλέποντας την ελευθερία που
ερχόταν.
Γεννήθηκε το 1714 στο Μέγα Δένδρο
Αιτωλίας και απαγχονίστηκε από τους Τούρκους στις 24 Αυγούστου 1779 στο Κολικόντασι
της Β. Ηπείρου. Προστάτεψε τον Ελληνισμό από τον εξισλαμισμό και εξαιτίας της
αγραμματοσύνης των Ελλήνων, εκείνο τον καιρό, δίδαξε με απλό τρόπο τις Αλήθειες
της Πίστης μας. Με τη βοήθεια του Θεού, δίδαξε σε πόλεις και χωριά από την
Κωνσταντινούπολη μέχρι τη Βόρειο Ήπειρο και από τη Βόρειο Ήπειρο μέχρι τις
Κυκλάδες.
Διδάχτηκε άριστα, την ελληνική γλώσσα από
μοναχούς στη Ρούμελη και στη συνέχεια στην Αθωνιάδα Σχολή του Αγίου Όρους.
Είναι ο σπουδαιότερος διδάσκαλος του νεώτερου Ελληνισμού και οφείλουμε πολλά
στην Εθνεγερσία μας το 1821. Ίδρυσε πολλά σχολεία, ώστε τα μικρά
Ελληνόπουλα να έχουν κατά Χριστόν, παιδεία. Μίλησε για την αξία της Ελληνικής
γλώσσας, ζητούσε να μαθαίνουν τα μικρά παιδιά την αρχαία ελληνική γλώσσα για να
καταλαβαίνουν τα βαθιά νοήματα της πίστης μας και ήταν κατά της μεταγλώτισης
στην καθομιλουμένη, της Θείας Λειτουργίας. Επίσης δίδαξε για την ισότητα ανδρών
και γυναικών και καταδίκαζε τη βία εις βάρος των γυναικών.
Το σπουδαιότερο όμως είναι πως κατά τη
διάρκεια της Τουρκοκρατίας, μίλησε για Ελπίδα και Ελευθερία στους σκλαβωμένους
Έλληνες, αναπτερώνοντας το ηθικό τους. Συνεπώς ακόμη και σήμερα που βιώνουμε
την περιβόητη « κρίση » δεν πρέπει να απελπιζόμαστε, αλλά να ελπίζουμε για το
καλύτερο, πάντα με τη βοήθεια του Θεού.